Stemmen

Alweer stemmen?
Ja, inderdaad.
Deze keer echter nog wat grondiger dan de vorige keer.
Toen bleek dat na het stemmen een aantal metalen pijpen toch weer een beetje waren 'teruggekropen' naar hun oude stemming.
Dat kan komen van de warmte van je handen tijdens het stemmen. Veel pijpen moeten er eerst uitgehaald worden voordat ze gestemd kunnen worden, vanwege de krappe ruimte. Daarom nu maar met handschoenen gewerkt.

Een ander opmerkelijk iets: Toen de kast van het orgel werd gesloten werd na het stemmen klonken ineens een aantal tonen een halve toon hoger! Deurtje open, en de toon was weer op de gewenste toonhoogte.. Dat wordt dus bij de Holpijp na elke toon de kast weer dicht om de toonhoogte te controleren en dan op naar de volgende pijp. Weer wat geleerd.

Nu de airco geinstalleerd is, is de relatieve luchtvochtigheid en de temperatuur wat stabieler te houden. En dat is niet alleen prettig voor het orgel ;-)

De lage C spreekt weer!

Het heeft even geduurd, maar vandaag was het zover. De lage C van de Holpijp 8 v. spreekt weer (zuiver).

Er zaten een paar scheurtjes in de pijp, waardoor lucht lekte. Daarbij zat de stemstop muurvast.

Eerst de pijp maar eens uit het orgel gehaald, dat betekende het nodige pijpwerk verwijderen, omdat de C boven in het orgel ligt. De stemstop verwijderd, alle scheurtjes gelijmd en de stemstop opnieuw aangebracht. De pijp gaf weer geluid, echter de aanspraak was zeer traag.

De voorslag maar iets verhoogd en de windtoevoer ruimer gemaakt (was geknepen in de luchttoevoer) en zie (hoor) daar: op toon en een goede aanspraak! Met dank aan mr. A. Bouman met zijn boek "Orgelbouwkunde".

Hoor de wind waait....

Dit is de huidige motor. Draait prima, maar maakt nogal wat geruis. Een kist er om heen maken zou een prima oplossing zijn, ware het niet dat de ruimte dat niet toelaat.

Het geld in de oude sok maar eens geteld: Bijna voldoende voor een nieuwe Laukhuff motor.

De motor wordt op bestelling gemaakt, dus dat gaat wel minstens een maand duren voordat die binnen is.

Intussen maar eens nadenken hoe ik de lage C van de Holpijp gestemd krijg. De stemdeksel zit zo vast als een huis. Om de pijp uit het orgel te halen moet er nogal wat pijpwerk uit. Dus als iemand nog een tip heeft?

A pipe a day

De frontpijpen behoren natuurlijk glimmend te zijn. Alleen hoe te poetsen?

Op internet staan allerlei tips om tin te poetsen. Van poetsen met zilverpoets tot tandpasta.

Tot een orgelbouwer raad gaf: eerst met een (auto)cleaner, daarna met zilverpoets. Vervolgens met wasbenzine afnemen. En als laatste: tja dat was duidelijk het geheim van de orgelmaker, dus dat zal ik niet verklappen ;-)

Feit is dat, hoewel een heel karwei, het wel werkt!

Om het werk nu een beetje dragelijk te houden: elke dag 1 pijp!

Stemmen (2) + ........

De stemhoorns en het nieuwe stemapparaat zijn binnen. De prestant 2 is inmiddels gestemd.

Nu de Nasart nog.

Door de stemhoorn met de holle kant op de pijp te zetten en rond te draaien stem je een pijp lager. Het mag duidelijk zijn dat de andere kant van de stemhoorn voor het omgekeerde effect zorgt. Al is het met het laatste zo, dat dat alleen opgaat voor hele kleine verschillen. Als de pijp echt te laag is kan er beter een stukje afgesneden worden volgens Bouwman in "Orgelbouwkunde". Maar dat is gelukkig tot nu toe niet nodig gebleken.

En dan nog een paar kleine details van het orgel afgewerkt (33 jaar na dato...)

Stemmen

Als je wat langer speelt ga je toch wel steeds meer horen dat het orgel na de verhuizing toch eigenlijk gestemd moet worden. Wachten tot het voorjaar duurt toch wel een beetje te lang.

Wat al te merken was met spelen, is dat de A niet op 440 hz ligt, maar op 435 hz. Iets wat vroeger wel meer voorkwam. 

Voor een klein orgel heeft het behoorlijk wat pijpwerk, wat echter ook dicht op elkaar staat.

Wat tot gevolg heeft dat je nogal wat pijpwerk er uit moet halen om te kunnen stemmen. Dat heeft als nadeel dat je het pijpwerk in je handen moet houden, wat kan leiden tot opwarmen van de pijp en dus weer een oorzaak kan zijn voor onstemmen.

Een deel van het pijpwerk kan nog niet gestemd worden: prestant 2 diskant en een deel van de Nasard. Voor deze pijpen is een stemhoorn nodig. Die komt echter over een paar weken binnen.

De Holpijp 8, Roerfluit 4, Prestant 4 zijn nu geheel gestemd, op de laagste toon van de Holpijp na, daar zit het stemmechanisme zo vast, dat maar een andere keer opgelost moet worden.

Bij het stemmen van de Nasard valt op dat een G bij deze register eigenlijk een C is.

Toch maar even nagevraagd, dat blijkt inderdaad te kloppen. Weer wat geleerd.

Als laatste alle octaven nog eens nalopen, blijkt dat er toch nog een paar pijpen 'zweven'. Dat wordt dus nog weer even bijstemmen.

Na een middag en avond werken klinkt het toch een stuk beter. De kast kan weer dicht.

De klankkleur

Wat betekenen al die namen boven de registerknoppen? Bij dit orgel komen we 4 verschillenden namen tegen. Iedere naam staat voor een bepaalde klank die o.a. door de vorm van de pijp zijn eigen karakter krijgt. Naast de uiterlijke vorm is ook het diameter van de pijp, de hoogte van de opsnede, de breedte van het labium de ligging van de kern belangrijk.



Holpijp Een gedekte labiaalstem met een holle zangerige klank. Meestal van hout of metaal Roerfluit Een halfgedekte labiaalstem van helder karakter. De in de hoed aangebrachte buis (het roer) bevorderd deze helderheid d.m.v. zekere boventonen. In dit orgel van hout gemaakt. Let op de gaten in de stop Prestant Het voornaamste register van het orgel, wat vaak in het front staat. De toon is helder en rond met een lichte streek. Nasart Enkelvoudige vulstem, meestal konisch van vorm met een wat neuzige klank.

Bijna alle stemmen staan op de windlade. De grote pijpen van de Holpijp zijn afgevoerd en hebben elders in het orgel een plaats gekregen. Door een conduct krijgen ze wind uit de lade. In dit orgel zijn drie pijpen tegen het dak geplaatst, liggen er 6 onderin het orgel en staan er nog 3 links naast de windlade.


Als we achterin de orgelkast beginnen zien we:

Roerfluit

Holpijp

Prestant 4'

Nasart

Prestant 2'

Tot slot even een klankvoorbeeldje met helaas nogal erg veel bijgeluiden.